Thực đơn
Giáo_hoàng_Piô_XI
Ngay 22 tháng 1, Giáo hoàng Biển Đức XV qua đời. Cuộc bầu Giáo hoàng năm 1922 được coi là cuộc tranh cử giữa hai nhân vật nổi bật trong Giáo triều Rôma: một bên là Hồng y "bảo thủ" Merry del Val cựu tổng trưởng ngoại giao của Cố Giáo hoàng Piô X, bên kia là Hồng y "cấp tiến" Gasparri. Bởi thế, cuộc bầu cử kéo dài 5 ngày.
Sau đợt bỏ phiếu lần thứ 14 (lần bầu lâu nhất thế kỉ 20) mới chọn được Hồng y Achille Ratti - của thành Milan và ông lên làm Giáo hoàng. Lý do các hồng y chọn hồng y Ratti là để nhằm tiếp tục theo đuổi công cuộc lo cho thế giới hòa bình sau cuộc đại chiến mà Giáo hoàng Biển Đức đã khởi sự. Những thành công của ông trong thời gian làm sứ thần tại Ba Lan đã giúp ông giành thắng lợi. Khi được hỏi có bằng lòng nhận chức vụ Giáo hoàng không? Ông trả lời: "Để người ta không thể bảo tôi là cưỡng thánh ý Chúa, để người ta không thể bảo tôi là không biết quý trọng việc bầu cử của các Ngài, thì dù tôi không đáng, tôi cũng xin lĩnh nhận [1].
Ông nhận tông hiệu là Piô XI với lý do ông đã sinh ra và đi tu trong nhiệm kỳ của Giáo hoàng Piô IX, đã được Giáo hoàng Piô X gọi đến Rôma và cuối cùng Piô có nghĩa là hòa bình để tiếp tục sứ mệnh của cố giáo hoàng Biển Đức XV.
Trong lần bầu cử này, các vị Hồng y Hoa Kỳ không tham dự được vì họ đã không tới Rôma trước 10 ngày khi cuộc bỏ phiếu bắt đầu diễn ra.
Giáo hoàng khai triển công cuộc truyền giáo, trong một tinh thần độc lập đối với tất cả mọi thành kiến về chủng tộc hay chính trị. Ông còn được gọi là "Giáo hoàng truyền giáo", vì ông rất quan tâm đến việc thiết lập chủng viện đào tạo những nhà truyền giáo tương lai.
Trong một bài giảng của mình ông nói:
| “ | "Ta trông thấy một cái cảnh tượng lộng lẫy uy linh. Tức là hàng nghìn vạn vị thừa sai hi sinh đi mở đạo. Hàng nghìn vạn vị tử đạo đã đổ máu đào ra tưới luống đất mình vừa cày lên. Hàng nghìn vị nữ tu đem tấm thân trinh khiết cộng tác vào công việc các vị thừa sai. Nhưng thương ôi! Ta cũng thấy cái cảnh tượng não nùng: hàng triệu nhân linh còn phải hư mất, còn chưa được hưởng ơn Chúa cứu chuộc! còn từng đàn đông đúc như xứ Phi châu, nước Trung Hoa, đang chờ đợi nghe lời phúc âm...Chớ gì Chúa ban cho ta được dùng hết phần sống còn lại mà lo việc cứu vãn những linh hồn đông đúc đang chờ đợi ấy." | ” |
| — Bài giảng Lễ Chúa Thánh Thần hiện xuống tại Vatican năm 1922. |
Vì muốn chiếu cố đến việc xích lại gần với Đông phương Kitô giáo, ông đã nới rộng hết sức Học viện Giáo hoàng Đông phương, thành lập một chủng viện Nga và dễ dãi đối với các phụng vụ Đông phương.
Giáo hoàng Piô XI củng cố vai trò Bộ truyền giáo, tổ chức triển lãm các thành quả truyền giáo (1925), thiết lập ngày Khánh Nhật truyền giáo (chúa nhật thứ ba tháng 10) và đặt thánh Têrêxa Hài Đồng làm bổn mạng các xứ truyền giáo. Thông điệp Rerum Ecclesiae 1926 nói rõ lập trường của ông: phải có hàng giáo sĩ địa phương để tự đảm trách Giáo hội mình. Ông loan báo đã đến lượt Giáo hội địa phương phải đảm nhận sứ vụ truyền bá phúc âm: "Hiền đệ hãy nhớ rằng việc chính yếu của hiền đệ là đào tạo hàng giáo sĩ bản quốc, bởi vì chỉ vài năm nữa sẽ không còn có thừa sai người Âu ở Á châu nữa".
Để cổ vũ việc truyền giáo, ông quy định Hội giảng đạo mỗi tuần góp 1xu để giúp vào việc truyền bá đức tin. Hội Dục Anh tìm rửa tội cho các trẻ em nhà ngoại đạo, Hội Thánh Phêrô tông đồ chịu phí tổn đào tạo giáo sĩ trong các chủng viện ở xứ giảng đạo, Hội Giáo sĩ thừa sai cổ động hàng giáo sĩ bên Tây chú ý đến việc truyền giáo. Các hội đó (trừ hội Dục Anh) ở bên ngoài Rôma đều được ông truyền đem về Rôma và ủy thác cho các vị tổng trưởng và tổng thư ký Bộ truyền giáo trông coi.
Ông lưu tâm đến Đông Phương: tấn phong Giám mục Trung Quốc và Giám mục Nhật Bản đầu tiên. Ngày 28 tháng 10 năm 1926, Giáo hoàng Piô XI đích thân tấn phong sáu Giám mục Trung Quốc và ngày 30 tháng 10năm1928, Nhật Bản có Giám mục tiên khởi. Ấn Độ có Giám mục tiên khởi 1923.
Ngày 20 tháng 5 năm 1925, Giáo hoàng Piô XI ban tông thư "Ex Officio Supremo", tuyên bố lập tòa khâm sứ tòa thánh tại Đông Dương và Xiêm La, trụ sở ở Việt Nam đặt tại Huế. Đồng thời ông cũng cử Giám mục Costantino Ayuti làm khâm sứ đầu tiên.
Tại Rôma ngày 11 tháng 6, năm 1933,, Giáo hoàng Piô XI đã tấn phong linh mục Gioan Baotixita Nguyễn Bá Tòng làm Giám mục tiên khởi của Việt Nam.
Ông là người đã đặt nền tảng cho phong trào Công giáo Tiến hành, phát triển công cuộc truyền giáo độc lập với mọi thành kiến. Nhiều lần ông đã gọi Công giáo tiến hành là con ngươi của mắt mình. Trong những hòa ước ký kết với các chính phủ, ông luôn buộc các chính phủ phải tôn trọng các đoàn Công giáo tiến hành.
Ngay từ thông điệp đầu tiên là Ubi arcano Dei (Nước chúa Ky-tô trong lĩnh vực xã hội) ngày 23 tháng 12 năm 1922, ông muốn: "xây dựng một cộng đoàn Kitô hữu mới, khước từ những hình thức thể chế của Chế độ cũ, cố gắng tái tạo những hình thức thể chế trong lòng xã hội hiện đại và chỉ một giáo hội công gióa được Thiên Chúa lập ra, giải thích các chân lý mặc khải, mới có khả năng thăng tiến cộng đoàn đó". Ông khích lệ việc tông đồ giáo dân và đặt nền tảng cho hoạt động mà sau này đã trở thành phong trào Công giáo tiến hành.
Ông vốn tự nhận là Giáo hoàng Công giáo Tiến Hành, lại đề cao hướng chuyên biệt hóa theo từng thành phần. Khi lập nhóm Công giáo tiến hành ở Ý (1922) ông chia thành bốn ngành nam, nữ, thanh nam, thanh nữ. Trong thông điệp này, ông cũng đưa ra khẩu hiệu "Hòa bình Chúa Ky-tô trong nước Chúa Ky-tô" (Pax Christi in Regno Christi) làm mục tiêu hoạt động của triều đại ông đồng thời cũng cố gắng giải quyết sự mâu thuẫn về mặt thần học giữa "nước trời" và "nước hiện thực".
Trong một văn thư ngày 29 tháng 4 năm 1922 gửi hội nghị Genova (Ý), Giáo hoàng yêu cầu các quốc gia cố gắng thực hiện hòa bình và kêu gọi cứu trợ nước Nga Xô Viết đang lâm nạn đói sau nhiều năm chiến tranh (1914 - 1921).
Trong diễn từ ngày 20 tháng 12 năm 1926, Giáo hoàng Piô XI nói:
| “ | Người Công giáo không được tham gia bất cứ cách nào vào những tổ chức trường phái đặt quyền lợi đảng phái lên trên tôn giáo… Không được phép nâng đỡ, khuyến khích và đọc những tờ báo mà các bài viết tách rời khỏi tín lý và luân lý chúng ta. | ” |
Năm Thánh 1925 thời Giáo hoàng Piô XI có thể gọi là "Năm Thánh Hoà Bình" để nói đến bầu khí an lành giữa Giáo hội và Quốc gia Ý. Năm Thánh 1925 cũng có tính cách truyền giáo. Năm Thánh này còn chứng kiến việc tôn phong hiển thánh của Thánh Têrêsa Hài đồng Giêsu, Thánh Gioan Vianney, và Thánh Gioan Ơđê. Có khoảng 500.000 người đến Rôma năm này.
Trong cương vị là Giáo hoàng ông trở về với truyền thống cổ xưa, bị gián đoạn từ thời Giáo hoàng Piô IX, là ban phép lành cho dân chúng Rôma và thế giới từ ban công của Đền Thánh Phêrô.
Ông đã công bố mở năm thánh 1933. Ðây là một Năm Thánh ngoại lệ. Vào ngày 24 tháng 12 năm 1932, ông làm mọi người ngạc nhiên khi ông công bố mở Năm Thánh ngoại lệ vào năm 1933 gọi là Năm Thánh Cứu Ðộ để kỷ niệm Chúa Giêsu chịu chết cho nhân loại hầu đem ơn cứu rỗi cách 1900 năm về trước. Có vài thay đổi trong Nghi thức phụng vụ của Năm Thánh này, như việc mở Cửa Thánh được ấn định vào Chúa nhật Lễ Lá chứ không phải vào Ðêm Vọng Giáng Sinh, và việc đóng Cửa Thánh vào Thứ Hai tuần Thánh năm sau.
Vấn đề đoàn kết Kitô giáo, từ 1890 cha Portal dòng Lagiarist cổ động cho việc hợp nhất với Anh giáo. Sau khi Rôma tuyên bố việc phong chức của Anh giáo vô hiệu (1896) và dù bị kết án năm 1908, ông vẫn nỗ lực cổ vũ cho việc hiệp nhất này.
Trong thông điệp năm 1923 nhân dịp 300 năm kỷ niệm thánh Josaphal tử đạo, ông đã mời gọi các anh em riêng biệt của giáo hội Đông phương bỏ thiên kiến cũ đi. Ông cũng khuyên các giáo dân sưu tầm các vấn đề có liên quan đến giáo hội Đông phương và mở rộng trường cận đông thành một đại học đường. Trong mỗi dịp, ông nói: "Cha chúc phúc lành cho hết mọi người bên Đông cả những người không muốn vào đoàn chiên cha. Cha không bao giờ quên họ. Cha hằng cầu nguyện cho họ".
Năm 1922, ông gửi thư cho Hội nghị quốc tế họp ở Gênes xin xem xét đến vấn đề tự do tôn giáo ở Nga và yêu cầu các chính phủ trả lại các nhà thờ của người Công giáo và biệt phát. Ông cũng trực tiếp thỉnh cầu chính phủ Nga giải phóng vị Tổng Giám mục biệt phát Tikhom, lập một cơ quan lo việc từ thiện giúp đỡ người dân Nga, tu bổ lại nhà dòng của người Hy Lạp ở Grotia-ferrata.[2]
Từ năm 1921 đến năm 1925, hồng y Mercier đứng ra Tổ chức nhiều cuộc gặp gỡ với Anh giáo tại Malines. Giáo hoàng Piô XI năm 1928 trong Thông Điệp "Mortalium Animos" mong muốn những Kitô hữu ngoài công giáo Rôma trở về trong vòng giáo hội nhưng lại cấm người tín hữu tham gia các phong trào Tin Lành vì sợ những thay đồi về "chân lý mạc khải". Tuy nhiên, trong Giáo hội, phong trào đại kết thiêng liêng qua việc cầu nguyện vẫn được cổ động tích cực.
Khi những người Ý, do sự thúc đẩy của các vua miền Piémont và vài tướng lãnh đánh thuê, vào thế kỷ XIX, đã thống nhất Bán Đảo (1861), thì vần đề các Quốc gia Giáo hoàng và Rôma được đặt ra một cách gay gắt trước toàn thể thế giới. Giải pháp bằng vũ lực (các toán quân Ý chiếm Rôma) không bao giờ được chấp nhận bởi các Giáo hoàng Piô IX, Lêô XIII, Piô X và Biển Đức XV. Những vị Giáo hoàng này từ chối công nhận Bộ luật Ý về những Bảo đảm (Loi des Garanties), và tự xem mình là những tù nhân ở Vatican.
Năm 1922, Benito Mussolini đứng đầu chủ nghĩa phát xít tiếp thu nước Ý. Biết rằng cần có sự hỗ trợ của Giáo hội Công giáo ở Ý, vào năm 1929 Mussolini đã ký một thỏa ước với Giáo hoàng Piô XI, đem lại sự hòa bình giữa Giáo hội và chính quyền, nhưng chỉ sau khi ông giao quyền kiểm soát các lãnh địa của Giáo hoàng cho Mussolini.
Sau hai năm rưỡi thương thuyết, Hiệp ước Latêranô được ký ngày 11 tháng 2 năm 1929 giữa Giáo hoàng Piô XI và vua nước Ý là Victor-Emmanuel III đã chấm dứt mọi mâu thuẫn giữa Vatican và Quirinal đã kéo dài trên 60 năm. Hiệp ước công nhận quyền tuyệt đối của Giáo hoàng trong quốc gia Vatican, tuyên bố quyền bất khả xâm phạm của ông, cũng như quyền ngoại giao với các nước khác. Hòa ước cũng nhìn nhận Vương quốc Ý(1861 - 1946) dưới triều đại dòng họ Savoie, đóng đô ở Roma.
Quốc gia Vatican nằm gọn trên đồi Vatican với diện tích 440.00m2. Lãnh thổ Vatican còn bao gồm ba vương cung thánh đường Thánh Gioan Latran, Đức Bà Cả, thánh Phao-lô ngoại thành, cùng các công sở, dinh thự của Tòa thành trong thành Phố Roma, biệt thự Castel Gandolfo (cách Roma 30 km), viện Bác cổ. Quyền quản trị các hang toại đạo cũng thuộc Tòa thánh. Cùng với Hiệp ước Latêranô còn có một hiệp ước khác với Vương quốc Ý.
Hiệp ước này xác nhận Công giáo là quốc giáo ở Ý, các Giám mục có mọi quyền tự do trong lãnh vực tôn giáo, Quốc gia tôn trong luật hôn nhân Công giáo, bảo vệ các tu viện và các trường Công giáo-nhưng cấm các tu sĩ dòng triều tham gia hoặc ủng hộ một đảng phái chính trị-đồng thời bãi bỏ các đạo luật chống Giáo hội.
Ngoài Hoà ước Latêranô, Giáo hoàng Piô XI cũng đã ký 20 thỏa ước (Accords) với các nước châu Âu khác. Thay mặt cho Giáo hội Công giáo, ông từ chối hỗ trợ chính phủ phát xít, và đổi lại, chỉ chấp nhận sự độc lập và an toàn trong Thánh đô Vatican.
Năm 1931, Giáo hoàng Piô XI ban hành thông điệp "Chúng tôi không cần" (Non abbiamo bisigno, 29-6), chống những lạm dụng của chủ nghĩa phát xít Ý. Vào năm 1933, ông còn phải ký kết một thỏa ước khác với Adolf Hitler - tân lãnh tụ Ðức Quốc xã. Một lần nữa, Giáo hoàng từ chối bất cứ vai trò chính trị nào của Giáo hội Công giáo trong chế độ Hitler và chỉ tìm cách đảm bảo sự tự do và quyền lợi trọn vẹn của người Công giáo ở Ðức.
Trước khi chữ ký ráo mực, Hitler bắt đầu đàn áp Giáo hội Công giáo và khởi sự chính sách tàn sát Do Thái. Cuối cùng, ngày 14 tháng 3 năm 1937, với thông điệp Mit brennender Sorge (Thông điệp: "Với nỗi lo âu hồi hộp"), ông đã công khai nói về tình trạng của Giáo hội trong Đế chế Đức thứ ba (Reich Allmand), ông kết án chủ nghĩa độc chủng, việc bài Do Thái và thần thánh hóa Hitler. Thông điệp này đặc biệt lên án chủ nghĩa quốc xã (nazisme) và phân biệt chủng tộc.
Ngày 6 tháng 9 năm 1938, lấy lại lập trường chống luật bài Do Thái của Ý, ông tuyên bố với một nhóm người hành hương Bỉ câu danh tiếng này:[3]
| “ | Thông qua Chúa Kitô và trong Đức Kitô, chúng tôi là những hậu duệ tinh thần của Abraham. Về mặt thiêng liêng, chúng ta, những Kitô hữu đều là những người Xê-mít. | ” |
| — Giáo hoàng Piô XI |
Ông cũng ra lệnh cho các trường đại học Công giáo tổ chức giảng dạy chống chủ nghĩa bài Do Thái và chủ nghĩa đề cao 1 chủng tộc. Trong tình hình các Đảng Phát xít đang nắm quyền và đang mạnh tại châu Âu lúc đó, việc ông lên tiếng bênh vực người Do Thái (đang bị áp bức) và chống lại phát xít là một hành động dũng cảm.
Ngoài là người chống chủ nghĩa phát xít, ông cũng là người chống chủ nghĩa Cộng sản. Ngày 19 tháng 3 năm 1931, Ông ban hành Tông thư Thiên Chúa cứu chuộc (Divini Redemptoris). Đây được coi là nền tảng học thuyết bác bỏ chủ nghĩa Cộng sản. Sự phân tích về Chủ nghĩa Cộng sản của Giáo hoàng Piô XI đã cung cấp cơ sở lý luận cho khuynh hướng chống Cộng sản của học thuyết chính trị - xã hội này của Tòa thánh mãi đến tận những năm trước công đồng Vatican II.
Trong đó, ông đã trách các nhà lãnh đạo các nước tư bản Âu-Mỹ:
| “ | Nếu các vị lãnh đạo các nước đã không coi rẻ những lời dạy và cảnh giác đầy tình nghĩa mẫu tử của Giáo hội thì làm gì có Chủ nghĩa xã hội và cộng sản. Nhưng họ lại muốn dựa trên các nền móng của chủ nghĩa tự do và tục hóa để xây dựng những cơ cấu xã hội khác, xem ra tưởng chừng hùng mạnh, vững chắc lắm, nhưng chẳng bao lâu mới thấy cái cơ cấu đó không có nền tảng vững chắc, chúng sụp đổ liên tục một cách thảm hại, như số phận của bất cứ cơ cấu nào không dựa vào hòn đá góc tường duy nhất là Chúa Giêsu Ky-tô. | ” |
| — Giáo hoàng Piô XI |
Sau khi viết chín văn kiện chính thức về hiểm họa của chủ thuyết cộng sản. Ngày 19 tháng 3, Lễ thánh Giuse thợ năm 1937, Giáo hoàng Piô XI nghiêm khắc lên án cộng sản vô thần trong thông điệp Divini Redemptoris (chỉ vài ngày là sau thông điệp Mit brennender Sorge). Trong đó đánh giá chủ nghĩa Cộng sản không thể dung nạp với văn minh Kitô giáo. Trong thông điệp này ông cũng công khai lên án chiến tranh:
| “ | Người ta không thể nói rằng như thế là những hiện tượng thoáng qua thường đi kèm theo mọi cuộc cách mạng lớn, những điều quá đáng tách biệt với sự nguy kịch xảy ra trong tất cả mọi chiến tranh là những kết quả tự nhiên của một hệ thống hoàn toàn không có phanh hãm bên trong. | ” |
| — Giáo hoàng Piô XI |
Ngay từ năm 1922 khi mới lên ngôi Giáo hoàng ông đã tìm cách hòa giải giữa các đảng phái ở nước Ý. Tại Hội nghị quốc tế bàn về phí tổn của Chiến tranh thế giới lần thứ nhất ở Genes, ông đã gửi thư cho Giám mục bày tỏ ý kiến về vấn đề này. Ông khuyên các nước thắng trận không nên đòi hỏi bồi thường, bóc lột quá đáng đối với các nước bại trận: "Không hòa giải lòng người thì hòa ước mà làm gì? Bó buộc quá, người ta sẽ phẫn bức mà xé tan hòa ước khi nào có thể".
Ông cũng can thiệp vào những xung đột ở Cận Đông qua những công văn gửi cho Mustapha. Đối với các cuộc chiến tranh của Ý, người ta vẫn cho rằng ông đã im lặng không lên tiếng. Tuy nhiên ngay trong bài diễn thuyết đọc ngày nhận án Phúc lộc de Jacobis, ông đã tỏ ý tới chính phủ Ý sẽ không làm gì trái với chân lý, công bình và đức bác ái. Năm 1935, ông công khai công kích và cho rằng chiến tranh chỉ có tính chất xâm lược. Piô XI cũng yêu cầu các vị sứ thần hết sức ngăn cản chiến tranh lan rộng.
Thông điệp Quadragesimo Anno (tứ thập niên) ngày 15 tháng 5 năm 1931 nhắc lại và xác định giáo lý xã hội của thông điệp Rerum Novarum của Giáo hoàng Lêô XIII, nhân dịp kỷ niệm 40 năm thông điệp này. Ông đã nới rộng những nhãn giới của thông điệp Tân-sự, ông kêu gọi tái tổ chức trật tự xã hội và kinh tế theo tiêu chuẩn công bằng hợp lý.
Trong đó có đoạn:
| “ | (…) Nơi một số người chai cứng lương tâm đến mức cho rằng với mọi phương tiện đều tốt nếu nó làm gia tăng lợi nhuận riêng… Chế độ kinh tế mới khởi từ giai đoạn chủ nghĩa duy lý tràn lan, đã tách rời khỏi luật đạo đức và phó mặc tự do cho tham vọng của con người… Vật chất bất động ra khỏi xưởng thợ được trau chuốt nên tốt đẹp, đang khi con người trong đó kiệt quệ và bị hủy diệt. Các chuyên viên trong lãnh vực Khoa Học Xã Hội lớn tiếng kêu mời lập lại trật tự trong sinh hoạt kinh tế sao cho hợp lý. Nhưng trật tự này rõ rệt là không hoàn chỉnh… nếu nó không thể hiện sự thống nhất kì diệu theo chương trình Thiên Chúa… Đó là trật tự hoàn bị mà Giáo hội không ngừng rao giảng và chính lý trí ngay thẳng đòi hỏi. | ” |
Giáo hoàng Piô XI đã "kiểm điểm" ý tưởng của Thông điệp Tân sự về hành động của Giáo hội trước tình trạng tập trung, nạn thất nghiệp, sự can thiệp của nhà nước, vai trò của công đoàn, quan hệ chủ - thợ, đặc tính cá nhân và xã hội của quyền tư hữu,… và khẳng định thẩm quyền thiêng liêng của Giáo hội khi tham gia giải quyết các mâu thuẫn kinh tế - xã hội nói trên. Như mọi giáo huấn Công giáo khác về xã hội, các giá trị của Chúa Giêsu Kitô và Phúc Âm được coi là tiêu chuẩn tối cao để thẩm định và phê phán các nguyên tắc và hệ thống kinh tế và chính trị. Phong trào Công giáo Tiến Hành tiếp tục được khích lệ như một phương cách để thấm nhập giá trị phúc âm vào thế giới. Giáo hoàng tiếp tục nhấn mạnh rằng "con đường duy nhất để có hòa bình và hạnh phúc là qua sự trị vì của Ðức Kitô, Vua của tất cả nhân loại".
Về việc thánh hóa môi trường, Giáo hoàng Piô XI nói:
| “ | (…) Để đưa trọn vẹn những giai cấp khác nhau này về với Chúa Kitô, cần phải chọn lựa và huấn luyện ngay trong lòng những giai cấp này các trợ tá cho việc mục vụ Giáo hội, những trợ tá hiểu được giai cấp mình, biết những khát vọng và biết nói vào tâm hồn họ trong tinh thần bác ái, dịu hiền và huynh đệ. Những tông đồ đầu tiên và trực tiếp của công nhân phải là những công nhân, những tông đồ của thế giới kỹ nghệ và thương mại phải là những người xuất thân từ môi trường này. | ” |
| — Giáo hoàng Piô XI |
Thông điệp Diviniillius magistri khuyến khích việc giáo dục Kitô giáo, Casti connubi (1930) nhắc lại lý tưởng tôn giáo của hôn nhân và xác định rõ ràng mối quan hệ vợ chồng.
Thực đơn
Giáo_hoàng_Piô_XILiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Giáo_hoàng_Piô_XI